Στην τελευταία του συνεδρίαση στις 11-12-2023 το Δημοτικό Συμβούλιο Λευκάδας μεταξύ άλλων αποφάσισε ομόφωνα θετικά επί της σύμφωνης γνώμης της επιτροπής ονομασίας οδών, πλατειών κλπ. ώστε να δοθεί το όνομα του Αλεξανδρίτη (από τον Αλέξανδρο Λευκάδας) αγωνιστή της Επανάστασης του 1821 «Ευσταθίου Κατσαρού (Χιλιάρχου)» σε ανώνυμο δρόμο της πόλης της Λευκάδας.
Παράλληλα ενέκρινε τις ονοματοδοσίες των εξής οδών και πλατειών: 1) την ανώνυμη οδό στην Τ.Κ. Νεοχωρίου με αρχή από την Επαρχιακή οδό Νυδριού-Βλυχού Ο.Τ. 24&26, ενδιάμεσα Ο.Τ.23&27, Ο.Τ. 22&29, τέλος Περιφ. Οδού Νυδριού-Μεγάλο Αυλάκι Ο.Τ. 21 σε «Κωνσταντίνα Κακλαμάνη του Νίκανδρου», 2) την ονομασία της κεντρικής πλατείας κοινότητας Αγίου Ηλία Δ. Λευκάδας, σε πλατεία «Παναγιώτη Μεσσήνη», 3) του ανώνυμου δρόμου Τ.Κ. Λευκάδας που ξεκινά από «Φιλοσόφων»-Φύσσες-τέρμα σε οδό «Σπύρου Βλάχου Λάππα» και την ονομασία οδού από Αποθήκες ΤΑΟΛ – Φιλοσόφων, σε συνέχεια του αρ. 1/2023 πρακτικού σε οδό «Σπύρου Βλάχου-Λάππα», 5) την ονομασία της ανώνυμης οδού Τ.Κ. Λευκάδος, με αριθμό 15 και οικοδομικό τετράγωνο 409,410 από Βορρά και 470, 471 εκ Νότου με το όνομα «Κωνσταντίνου Ασπρογέρακα (Αξιωματικός 6ης τάξης» και 6) την ονομασία της ανώνυμης οδού Τ.Κ. Λευκάδος με αριθμό 26 και οικοδομικό τετράγωνο 442,448 εξ Ανατολής και 439,443 εκ Δύσης με το όνομα «Μάρκου Γκίλλη».
Ο εισηγητής του θέματος Αντιδήμαρχος κ. Σπ. Λύγδας δεν έκανε καμία απολύτως μνεία για το ποια είναι τα τιμώμενα πρόσωπα (κάποια προφανώς και είναι γνωστά) ενώ η όλη συζήτηση δεν κράτησε ούτε ένα λεπτό, οπότε συμπεραίνουμε ότι η προσφορά των τιμωμένων ήταν γνωστή στα μέλη του δημοτικού συμβουλίου που ψήφισαν θετικά αλλά καλό θα ήταν να είχε ακουστεί ώστε να την γνωρίζει και η τοπική κοινωνία.
Για τον Αλεξανδρίτη Στάθη Βλάχο ή Κατσαρό πολλά στοιχεία έχει δημοσιεύσει ο Σπύρος Σούνδιας, φιλόλογος-ιστορικός, και τα περισσότερα τα αναδημοσιεύει ο Ευγένιος Μανωλίτσης στην εφημερίδα «Ηχώ της Λευκάδας» (Αριθ. Φύλ. 211) και είναι από το το αφιέρωμα της Ένωσης των εν Αττική Αλεξαντριτών Λευκάδας «οι Σκάροι» που έγινε στις 14 Αυγούστου το 2017 στον Αλέξανδρο.
ΣΤΑΘΗΣ ΒΛΑΧΟΣ ή ΚΑΤΣΑΡΟΣ
Μετά το κτίσιμο του κάστρου από τον Ορσίνο το 1300 μ.Χ. η επικοινωνία και το πέρασμα με το Ξηρόμερο ελέγχονταν. Η Νικιάνα είναι σημαντικό κέντρο του «πηγαινοέλα» με την Ακαρνανία. Το ότι η Νικιάνα απέκτησε αυτή την αξία το καταξιώνουν τα γεγονότα (Τουρκοκρατία – Ενετοκρατία – Ορλωφικά – Επανάσταση του 1821 – Contrabando 1941-45, Αντάρτικο 1943-1949 και άλλα).
Όπως γράφει, λοιπόν, ο χωριανός μας Σπύρος Σούνδιας (Τζάρας) στο βιβλίο του “ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΜΟΥ” στα χρόνια πριν την Επανάσταση, τις μεταφορές, παρά τα δρακόντεια μέτρα που είχε επιβάλλει ο Μαίτλαντ, έκαμαν οι Αλεξαντρίτες Στάθης Βλάχος ή Κατσαρός κι ο Γεώργιος Κονδυλάτος.
Ο Στάθης είχε άλλα τρία αδέλφια, το Γιάννη, το Γιώργο και τον Κωνσταντή κι ήταν γιοι του Ζαχαράκη Βλάχου (1751-1823) που κι ο ίδιος είχε λάβει μέρος στα Ορλωφικά επικεφαλής της ομάδος των Αλεξαντριτών, πέρασε με τους Γριβαίους (που είχαν έλθει στη Λευκάδα για να προφυλαχθούν απ’ τους εχθρούς τους που διεκδικούσαν το αρματολίκι του Ξηρομέρου) στην Ακαρνανία, στην Περατιά που κατοικούσαν κι ενώθηκε μαζί τους. Ακολούθησε αυτούς στο Κάρλελι και μετά την εκπόρθηση του Βραχοχωρίου (Αγρινίου) ήλθε στο Μεσολόγγι, όπου είχε δημιουργηθεί η διοίκηση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος υπό την πολιτική ηγεσία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Ακολούθησε στην εκστρατεία του Πέτα και διακρίθηκε για τον ηρωισμό του. Στη συνέχεια στο Ξηρόμερο με το Θόδωρο Γρίβα και διακρίθηκε το τμήμα του στη μάχη του Αετού (10 Αυγούστου 1822) μαζί με τα τμήματα του Θόδωρου Γρίβα, του Δημήτρη Παλιογιάννη και του Γιάννη Τσαούση. Ήταν τόσο πεισματική η μάχη που οι Τούρκοι υποχώρησαν κι έτσι σώθηκε προσωρινά το Ξηρόμερο. Εδώ επαινείται ο Στάθης Κατσαρός για τη γενναιότητά του.
Ο Δημήτρης Παλιογιάννης ανήκε σε μια μεγάλη οικογένεια αγωνιστών από το Βάλτο της Ακαρνανίας κι ήταν φίλος από πριν με το Στάθη, γιατί είχε φιλοξενηθεί στον Αλέξανδρο και στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Η παράδοση του Παλιογιάννη στον Αλέξανδρο ήταν ζωντανή στους γεροντότερους για τη σωματική του δύναμη και τις επιδόσεις του. Μετά τις διαμάχες των οπλαρχηγών, την εγκατάλειψη του Ξηρομέρου και τη διάλυση του στρατοπέδου ο Στάθης ακολούθησε τον Μαυροκορδάτο και μπήκε στο Μεσολόγγι στις 17 Οκτωβρίου του 1822.
Την περίοδο αυτή ο Στάθης έχει στις διαταγές του 25 φρουρούς όπως αναφέρει ο Σπυρ. Τρικούπης στο Β’ βιβλίο της Ιστορίας του. Εδώ συναντιέται με άλλους Λευκαδίτες που βρίσκονται με το τμήμα τους τον Θεοφύλακτο Ψιλιανό, τον Μάρκο Γκίλλη, το γιατρό Πέτρο Στεφανίτση, τον Γιάννη Ασπρογέρακα με τους δύο γιους του Κώστα και Γιώργο, επικεφαλής 12μελούς ομάδος, αλλά και τον άλλο Αλεξαντρίτη ήρωα του ‘21, Παπαγιάννη Σούνδια που έχουμε απ’ αυτόν μιας πρώτης τάξεως μαρτυρία, ότι συμπολέμησε με τον συγχωριανό του Στάθη Κατσαρό στην Α’ και νικηφόρα για τους Έλληνες πολιορκία του Μεσολογγίου.
Στο Μεσολόγγι ο Μαυροκορδάτος, εκτιμώντας τη γενναιότητά του αλλά προπαντός την αφοσίωσή του και υπακοή του σ’ αυτόν τον κάνει υπασπιστή του ενώ μετά την σύγκλιση Συνέλευσης των οπλαρχηγών από τον Μαυροκορδάτο και την καταδίκη του Καραϊσκάκη «την απόφαση που φέρει ημερομηνία 2 Απριλίου 1824, υπογράφει κι ο Στάθης Κατσαρός ως Χιλίαρχος». Ο Κατσαρός παραμείνει στο Μεσολόγγι για ένα ακόμη χρόνο και με εισήγηση του Μαυροκορδάτου παίρνει το αξίωμα του Στρατηγού, διάκριση ξεχωριστή στον Αγώνα (ήταν βέβαια η εποχή που μοιράζονταν αφειδώς βαθμοί και προνόμια).
Από τον Φεβρουάριο του 1825 ο Ιμπραήμ άρχισε ν’ αποβιβάζεται στη Μεθώνη, ο κίνδυνος ήταν μεγάλος αλλά το Εκτελεστικό (Κυβέρνηση) με επικεφαλής τον Γεώργιο Κουντουριώτη και λοιποί της Κυβέρνησης, Μπότασης και Κωλέτης ασχολούνται με τις εμφύλιες διαμάχες. Οι Έλληνες, μπροστά στον κίνδυνο του Ιμπραήμ μετά από δύο μήνες αντιδρούν, ο Μαυροκορδάτος φθάνει στις 26 Απριλίου του 1825 στη Μεσσηνία με 2.500 ατάκτους Στερεοελλαδίτες μαζί κι ο Στάθης Κατσαρός σαν αρχηγός της Φρουράς του. Στη μάχη στα Κρεμμύδια, χωριό βορειότερα της Πύλου (19 Απριλίου 1825) που οι Έλληνες νικήθηκαν σκοτώθηκε κι ο Ιωάννης Ασπρογέρακας όπως γράφει ο γιος του Κώστας που ήταν κι αυτός στη μάχη αυτή.
Υπάρχει και μαρτυρία του Γιώργου Γατζώρη από την Παλιοκατούνα (Λεσίνι) της Ακαρνανίας, ότι στη μάχη του Κρεμμυδιού υπηρέτησε υπό τας διαταγάς του Στάθη Κατσαρού.
Ο Ιμπραήμ δεν θέλει μόνο την Πύλο και το Κρεμμύδι, προσβάλει τους παλιούς Ναυαρίνους και το Νιόκαστρο που δεσπόζουν του Ναυαρίνου, στρατηγικότατος χώρος για το στρατό και το στόλο του. Οι Έλληνες αμύνονται στη Σφακτηρία που είχαν οχυρώσει για να υπερασπιστούν τα δύο κάστρα καλύτερα, παθαίνουν όμως πανωλεθρία, σκοτώνονται ο Αναγνωσταράς, ο Τσαμαδός, ο Φιλέλληνας Σανταρόζα και πολλοί άλλοι, ενώ ο Μαυροκορδάτος μόλις προφταίνει να διαφύγει με τη βοήθεια του Κατσαρού και της Φρουράς του και φθάνει στη βάρκα που τον περιμένει κι ανεβαίνει στον «Άρη».
Το πλοίο όμως δεν φεύγει παρά τον κίνδυνο. Περιμένει τον πλοίαρχό του τον Τσαμαδό που όμως είχε βγει στη Σφακτηρία για να πολεμήσει. Δίνουν εντολή στον Κατσαρό να πάει προς αναζήτησή του (χωρίς να γνωρίζουν ότι έχει σκοτωθεί). Ο Κατσαρός στην προσπάθεια του να φέρει σε πέρας την αποστολή του με τους λίγους συντρόφους του που πήρε μαζί του, συλλαμβάνεται ή σκοτώνεται, δεν γνωρίζουμε. Ο Τρικούπης στο Κεφάλαιο ΝΓ’ σελίδα 199, του τρίτου βιβλίου του λέει: «Αιχμαλωτίσθη δε κι ο αρχηγός της Σωματοφυλακής του Μαυροκορδάτου Κατσαρός, σταλείς σε αναζήτηση του Τζαμαδού».
Κι ο Σπύρας Σούνδιας καταλήγει:
«…Μετα τη Σφακτηρία γύρω από το πρόσωπο του Στάθη Κατσαρού επικρατεί σύγχυση. Στο Μητρώο των Αγωνιστών είναι γραμμένος Ευστάθιος Κατσαρός ή Βλάχος κι έχει καταχωρηθεί στην εβδόβη τάξη (Ανθυπολοχαγός). Στους καταλόγους του 1836 για αριστείο δεν αναφέρεται ούτε για αποζημίωση ή δάνειο, όπως οι λοιποί αγωνιστές».
Αυτός ήταν ο Στάθης Βλάχος ή Κατσαρός ο Αλεξαντρίτης ήρωας της Επανάστασης του 1821.
